شجریان
در مشهد به دنیا آمد. از کودکی با توجه به استعداد و صدای خوبش تحت تعلیم پدر که خود قاری قرآن بود مشغول به پرورش صدای خویش شد، و در ۱۰ سالگی در رادیو به تلاوت قرآن می‌پرداخت. در سال ۱۳۵۷ در مسابقه تلاوت قرآن کشوری رتبه اول را به دست آورد.
موسیقی را نزد استادان بزرگ موسیقی ایران فراگرفت. کنسرتهای زیادی از شجریان به یادگار مانده که از مهم‌ترین آنها می‌توان از کنسرت راست‌پنجگاه به همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر یاد کرد. از کارهای دیگرش، همکاری با گروه عارف و شیدا و همچنین چاووش بود که آثاری به یادماندنی موسیقی ایران را شامل می‌شوند. پس از آن با اجرای کنسرتهای بسیار به همراه استادان دیگر به شناساندن موسیقی ایران در جهان کارهای بسیاری انجام داد که هنوز هم ادامه دارد. به همراه مشکاتیان، لطفی، علیزاده، موسوی، پیرنیاکان، کسایی و دیگر استادان کارهای بسیاری ضبط کرده است. هم اکنون نیز به اجرای کنسرت به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر مشغول است.
استادان آواز
اسماعیل مهرتاش،رضاقلی‌میرزا ظلی، تاج اصفهانی، احمد عبادی، عبدالله دوامی،اقبال‌السلطان آذر، قمرالملوک وزیری، نورعلی برومند، و محمود کریمی از جمله استادانی بودند که محمدرضا شجریان ردیف‌ها، گوشه‌ها، و دوره‌های آوازی موسیقی ایرانی را پیش آنها تمرین کرد، همچنین نوازندگی سنتور را نزد جلال اخباری و استاد فرامرز پایور آموخت. خود عبدالله خان دوامی شاگرد افرادی چون میرزا عبدالله و درویش خان از بزرگان موسیقی و آواز ایرانی بوده است.
همکاری با رادیو و تلویزیون
برای اولین بار در سن ۱۰ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو محلی پرداخت و در سال ۱۳۳۷، ۱۸ ساله بود که مشغول به همکاری با رادیو خراسان شد. سال ۱۳۴۶ به تهران آمد و در اواخر دهه ۴۰ و تا سال ۵۶ با «رادیو ایران» همکاری کرد. به دلیل مخالفت خانواده با نام مستعار «سیاوش بیدگانی» در برنامه «برگ سبز» و «گلهای تازه» اجراهای بسیاری توسط کنسرت رادیو به همراه محمدرضا لطفی، جلیل شهناز، حسن ناهید، ناصر فرهنگ‌فر و دیگر نوازندگان آن دوره اجرا کرد. در سالهای آخر حکومت محمدرضا شاه پهلوی، شاه ایران، همکاری خود را به گفته خود به دلیل «پخش آهنگهای مبتذل» با رادیو و تلویزیون قطع کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و متعاقب آن انقلاب فرهنگی سال ۱۳۵۹ و قطع برنامه‌های موسیقی همکاری او نیز با رادیو قطع شد.
در سالهای اخیر و پس از اصلاحات، رادیو فرهنگ، در برنامه نیستان برخی از کارهای قدیمی و جدید او را پخش میکند، همچنین شبکه چهار جمهوری اسلامی در برنامه‌ای تحت عنوان آوای ایرانی، با استفاده از «گنجینه گلهای تازه رادیوایران» آواز شجریان را همراه با تصاویری از خوشنویسی، نگارگری و دیگر هنرهای ایرانی پخش میکند.
جوایز
در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد. این جایزه هر پنج سال به هنرمندی که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش می‌کوشد اهدا می‌شود. پیش از وی، این جایزه را نصرت فاتح‌علی‌خان از پاکستان دریافت کرده بود.
محتوای کاری
بیشتر آوازها و تصنیف‌های اجرا شده گزیده‌ای بوده است از اشعار شاعران بزرگ ایران چون سعدی، حافظ، مولوی، باباطاهر، خیام و برخی تصنیف‌های قدیمی با مضامین عاشقانه، و اجتماعی؛ همچنین استاد شجریان در برخی کنسرت‌ها و کارهای جدیدتر خود از «شعر نو» شاعرانی چون «فریدون مشیری»، «نیما»، «سهراب سپهری»، و «مهدی اخوان‌ثالث» و «هوشنگ ابتهاج» استفاده کرده است. از جمله کارهای مشترک او گزیده‌ای است از «رباعیات خیام» با صدای شجریان و رباعی‌خوانی احمد شاملو.
خوشنویسی
محمدرضا شجریان علاوه بر استعدادش در آوازخوانی، علاقه زیادی به خوشنویسی ایرانی دارد، او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری خوشنویسی نزد استادان ابراهیم بوذری، و حسین میرخانی می‌پردازد. در حال حاضر ایشان سبک ویژه خوشنویسی خود را دنبال می‌کنند.
آثار
- جام تهی، اردیبهشت ۱۳۸۴(که در این سال به صورت رسمی بیرون آمد ولی ضبط آن به دهه پنجاه بر می گردد)
- فریاد، 1383
- بی تو به سر نمی‌شود، 1381
- زمستان است، 1379
- بوی باران
- آرام جان، ۱۳۷۸
- آهنگ وفا، ۱۳۷۸
- تلاوت قرآن ۱و ۲، ۱۳۷۸
- شب، سکوت، کویر، ۱۳۷۷
- چهره به چهره،۱۳۷۷
- راست پنجگاه، ۱۳۷۷
- معمای هستی، ۱۳۷۶
- شب وصل، ۱۳۷۶
- رسوای دل، ۱۳۷۶
- عشق داند، ۱۳۷۶
- ساز قصه‌گو، ۱۳67
- در خیال، ۱۳۷۵
- پیغام اهل دل، ۱۳۷۵
- همایون مثنوی، اجرا ۱۳63، انتشار 1374
- گنبد مینا، ۱۳۷۴
- جان عشّاق، ۱۳۷۴
- چشمهٔ نوش، ۱۳۷۴
- یاد ایام، ۱۳۷۴
- دلشدگان، ۱۳۷۱
- آسمان عشق، ۱۳۷۱
- سرو چمان، ۱۳۷۰
- خلوت گزیده،۱۳۷۰
- دل مجنون، ۱۳۷۰
- پیام نسیم، ۱۳۷۰
- دستان، ۱۳۶۷
- دود عود، ۱۳۶۷
- نوا، ۱۳۶۵
- مرکب خوانی، ۱۳۶۵
- سر عشق، ۱۳۶۵
- ماهور، ۱۳۶۵
- آستان جانان' 1362
- بیداد، ۱۳۶۴
- پیغام اهل راز (راز دل و انتظار دل)، ۱۳۵۸
- گلبانگ، ۱۳۵۷
- برنامه گلهای ۲۳، ۲۵، ۴۱، ۷۱، ۷۷، ۱۰۷، ۱۲۱، ۱۳۳، ۱۴۱، ۱۴۷، ۱۵۸، ۱۶۰
- سپیده
- به یاد عارف
- سر عشق
- بت چین
- دولت عشق
- جان جان
- رباعیات خیام
کنسرت‌ها
- کنسرت لندن، (کوئین الیزابت هال) ۱۳۸۴
- تهران، آذرماه ۱۳۸۴
- همنوا با بم، تهران، دیماه ۱۳۸۲
- مرکب‌خوانی، اروپا و کانادا، ۱۳۸۱
- راست پنجگاه، اروپا و کانادا، ۱۳۸۱
- نوا، اروپا، امریکا و کانادا، ۱۳۷۹
- داد و بیداد، اروپا، امریکا و کانادا، ۱۳۷۹
- زمستان، اروپا، امریکا و کانادا، ۱۳۷۹
- کنسرت شور (تالار وحدت) ۶۷
شاگردان
آغاسی از دو ازدواج خود، هفت فرزند و دو نوه داشت که يکی از پسران او، عليرضا، به خوانندگی روی آورده و کمابيش به همان سبک و سياق پدرش می خواند.
آغاسی را من از زمان نوجوانی می شناختم که در شهر ما اهواز نفت به درخانه ها می آورد و می فروخت . او به نعمت نفتی معروف بود و بشکه ای بزرگ روی گاری دستی داشت و در خيابانها می گشت و با صدايی بلند درکوی وبرزن ضمن اعلام ورودش ، ترانه های محلی هم می خواند ونفت سفيد توزيع می کرد . با اينکه سخت بی پول بود و دشواری مالی داشت ، اما هميشه لبخند به لب داشت و می خنديد وخدا را شکر می کرد . وی ، نفت خانه ما را که يک فاميل ۳۲نفری بوديم هفته ای دوبار می اورد واز همان روزها بود که با وی دوستی برقرار کردم و بعدها در کلوپ شنای اهواز باهم زيبای اندام کار کرديم. مرد باصـفايی بود اصلا دزفولی که هرگز دروغ نمی گفت و با يک دست فشردن به پيمان و قرارش متعهد می شد . سالها بعد که معروف شد ، شبی او را دريک کنسرت بزرگ ديدم فکر می کردم مرا به ياد نمی آورد . درفاصله برنامه از روی سن پائين آمد و دستم را گرفت و پس از سلام و تعارف زياد ، مرا در جلوی صحنه نشانيد و به افتخار من ترانه محلی دزفولی مورد علاقه ام بنام ( بيا بَريمِـت ، بيا بَريمِـت )را خواند . نه اهل فساد بود و نه اهل باندبازی. مردی بود که از درون خاک و خاشاکهای خوزستان برخاست و همانگونه باقی ماند . واقعأ مردی خاکی بود. خدا بيامرزدش. متاسفانه صدا وسيمای جمهوری اسلامی زمانی که يک جانباز که بجز خانواده اش هيچ کس شناختی از او ندارد می ميرد چندين دقيقه از اخبار رابه مردن او اختصاص می دهد ولی اگر خواننده ای محبوب و مردمی مثل آغاسی بميرد کوچکترين اطلاع رسانی نمی کنند. 
نعمت الله آغاسی نعمت الله آغاسی، خواننده سرشناس ترانه های عامه پسند ايرانی، در سن شصت و شش سالگی بر اثر عارضه قلبی در شهر کرج درگذشته است. او که از شاخص ترين و محبوبترين چهره های فرهنگ کوچه و بازار بود، پس از پيروزی انقلاب اسلامی از اجرای برنامه در داخل ايران منع شد و تنها يکبار در سالهای اخير اجازه يافت تا در تهران به روی صحنه برود و آواز بخواند.
آغاسی واپسين سالهای عمر خود را در بيماری و شرايط جسمی وخيمی گذراند. او که اضافه وزن شديدی داشت، به دليل ناراحتی پا قادر به حرکت نبود و نمی توانست با فعاليت بدنی از وزن خود بکاهد. به همين سبب، هنگام بازگشت از يکی از سفرهای خود به خارج از ايران، دچار عارضه سکته قلبی و مغزی شد و در سالهای اخير تنها به کمک صندلی چرخدار حرکت می کرد.
نعمت الله آغاسی در سال 1318 خورشيدی در شهر آبادان در استان خوزستان به دنيا آمد. او که دوران کودکی و نوجوانی را در فقر سپری کرد، به تهران آمد و خوانندگی را در لاله زار، جايی که مرکز بسياری از سالنهای موسيقی، سينماها و تئاترهای عامه پسند پايتخت بود، آغاز کرد.
فراتر از لاله زار او تحت تاثير فرهنگ زادگاه خود، آهنگهای جنوبی را می خواند که اغلب مايه موسيقی عربی داشتند و حتی با ريتمهای تند و شاد نيز، لحن نسبتا محزونی می يافتند.
ترانه های آغاسی همچون "
آمنه" و "
لب کارون" به شدت محبوبيت يافتند و شيوه مخصوص اجرای او که با رقص بندری و دستمالی که به دست می گرفت همراه بود، در مدتی کوتاه مورد پسند و علاقه تماشاچيان لاله زار قرار گرفت.
اما با آنکه به گفته مهدی ذکائی، سردبير مجله جوانان چاپ لس آنجلس، عمر هنری خوانندگان "کوچه و بازاری" در همان لاله زار پايان می گرفت، آغاسی اين چارچوب را شکست و توانست از لاله زار فراتر برود و شنوندگانی خارج از محدوده مخاطبان هميشگی موسيقی کوچه و بازاری بيابد.
او نخستين خواننده لاله زاری بود که از سد شورای موسيقی گذشت و صدايش از راديو و تلويزيون ملی ايران پخش شد. او به بازی در فيلمهای سينمايی پرداخت و در کنسرتهای بزرگ و پرجمعيت آواز خواند.
کار موفقيت آغاسی تا جايی رسيد که حتی به دربار سلطنتی ايران راه پيدا کرد و در برابر سفرا و ميهمانان خارجی به اجرای برنامه پرداخت. چنان که سردبير مجله جوانان می گويد: "آغاسی در ميان خوانندگان کوچه و بازار، مرز ديگری را پشت سر گذاشت."
آقای ذکائی در گفتگو با بی بی سی، رمز موفقيت آغاسی را "سادگی" کارهای او می داند: "آغاسی حرف دل مردم را می زد، حرف دل عاشقان ساده و بی ريای کوچه و بازار را که خيلی کم حرفهايشان را کسی شنيده بود. خيلی ساده حرف می زد، خيلی ساده می خواند و خيلی ساده روی صحنه بود."
مهدی ذکائی يادآوری می کند که آغاسی قادر بود به راحتی با مخاطبانش ارتباط برقرار کند. به نحوی که با گذشتن چند دقيقه از برنامه او و با خواندن نخستين آهنگش، مردم را به روی صحنه می کشيد يا خود به ميان آنها می رفت. به گفته او، شايد برای نخستين بار بود که خواننده ای با ميکروفون به ميان مردم می رفت و آهنگ می خواند: "مردم در آواز خواندن او شريک می شدند."
"بازگشت به خلوت" اما با سقوط نظام سلطنتی و پيروزی اسلامگرايان افراطی، آغاسی نتوانست اجرای برنامه های موسيقی را در شهرهای ايران ادامه دهد و داستان موفقيتهای پياپی او ناتمام ماند.
او چندين بار برای اجرای برنامه به خارج از ايران سفر کرد و کنسرتهايی در شهرهای مختلف اروپا و آمريکا برگزار کرد. از جمله، همراه با دو خواننده "کوچه و بازاری" ديگر، حسين موفق و ايرج مهديان مجموعه برنامه هايی را با عنوان شبهای لاله زار اجرا کرد.
سرانجام، کمتر از دو سال پيش به مناسبت يکی از اعياد مذهبی، برای نخستين بار پس از انقلاب اجازه يافت تا به تئاتر پارس در لاله زار، جايی که فعاليت هنری خود را آغاز کرده بود بازگردد و روی صحنه آواز بخواند. به گفته آقای ذکايی: "اين برنامه چنان مورد استقبال قرار گرفت که مردم، لاله زار را بستند و همين (استقبال) سبب شد که دوباره جلوی خواندن او را بگيرند و باز او را به همان خلوتی که داشت بازگردانند."
آغاسی از دو ازدواج خود، هفت فرزند و دو نوه داشت که يکی از پسران او، عليرضا، به خوانندگی روی آورده و کمابيش به همان سبک و سياق پدرش می خواند.
- صدابردار : (۱)مورد
زندگی نامه حمیرا
پروانه امیرافشاری در 1323در تهران به دنیا آمد. وی از خانواده بانفوذ و سرشناس امیرافشاری که اصالتی آذری دارند میباشد. پدر ایشان مالک ۱۵۰ شهر و روستا در منطقه شرق ایران و توابع طالقان بودند. از همان کودکی حمیرا خانه آنها به افتخار افراد بانفوذ حکومتی شاهد مراسم بزرگ با حضور هنرمندان نامی آن زمان مثل قمرالملوک وزیری روح انگیز بنان ملوک ضرابی و ... بود که همین انگیزه اولیه دختر خانواده برای رو آوری به آواز شد .
حمیرا به دور از چشم پدر و با تشویق همسر روشن فکر و تازه از آلمان بازگشته خودبا نام نویسی در تست صدا در شورای رادیو آن زمان حیرت و تحسین اعضا شورا را سبب شد و پس از آن تحت تعلیم استاد علی تجویدی و بانو ملوک ضرابی قرار گرفت.
در سن 20 سالگی به یک خواننده تمام عیار تبدیل شد. در همان سن آوازی را در دستگاه سه گاه با آهنگسازی علی تجویدی و شعری از بیژن ترقی به نام صبرم عطا کن را اجرا کردند که در کتاب ترانه‌های ماندگار این اثر به ثبت رسیده است .وی به علت مخالفت پدر با نام مستعار حمیرا فعالیت حود را آغاز کرد اما پدر وی صدای دختر خود را می‌‌شناسد و اینکه آوازه خوان بودن دختر خود را دور از شان خانوادگی خود می بیند همه صفحات موجود در بازار تهران را خریداری کرده و در خانه خود انبار می کند و طلاق دختر خود را از همسرش می‌‌گیرد و به مدت یک سال دختر خود در خانه زندانی میکند.
بعد یک سال در طی یک سفر اروپایی که برای جناب امیرافشاری پیش می‌‌آید حمیرا که از حمایت مادر خود برخوردار بود به کار خود ادامه می‌دهد(توضیح : دومین اثر مشترک حمیرا ، تجویدی و ترقی ترانه ایست به نام " سرگردان" در گوشه ی موالیان ازگوشه های مهجور دستگاه همایون . پشیمانم بعدا ساخته شد که به دلیل مدولاسیون زیبایی که از همایون به سه گاه تغییر مقام می دهد و باز میگردد باعث تحول عظیمی در موسیقی سنتی ایرانی می‌شود. منبع مطالب داخل پرانتز : سخنان زنده یاد استاد تجویدی)
پدر وی با آگاهی از اثر جدید دختر خود وی را از خانه طرد و از ارث محروم میکند. بعد از آن وی مدتی را در خانه پسرعمویش که همسر وی هما میرافشار ترانه سرای معروف بود به سر برد تا آنکه با استاد پرویز یاحقی ازدواج میکند. صدای ایشان قابلیت سوبرآنو از ابتدا تا اوج را دارد که از کمیاب‌ترین نوع صداها میباشد .ایشان مدت شش یا هفت سال همسر آهنگساز به نام ایرانی پرویز یاحقی بودند که در این دوره زناشویی آثار ماندگاری با شعرهایی ار بیژن ترقی و آهنگ های از یاحقی همچون مرانفریبی هدیه عشق بهار نورسیده مراتنها نگذاری پنجره‌ای به باغ گل و ... اجرا کرده است.
وی بعد از انقلاب چند ماه در زندان به سر برد و با پرداخت مالیاتی معادل سی هزار دلار آزاد شد همسر سوم وی که تا جر کراوات بود بعد از انقلاب عملا بيکار شد و بيمهری وی به حميرا روز به روز بيشتر شد. حميرا تا اواسط سال شصت خورشیدی در ایران ماند و بعد از گذراندن مزاحمت های فراوان در تهران به يکی از شهرهای شمالی نقل مکان کرد ولی نتاسفانه باز از طرف عناصر تندرو مورد اذيت و آزار قرار می گرفت لذا به ناچار بی آنکه مورد حمايت همسرش باشد به تنهایی و بصورت ناشناس با گريم در قالب يک پيرزن زشت رو با دختر دو ساله اش به نام هنگامه از مرز پاکستان از ایران خارج شد و از آنجا به اسپانیا و بعد از آن به کاستاریکا در امریکای مرکزی رفت. وی در کاستاریکا دچار افسردگی شدید شد. به صورتی که مدت یک سال تحت درمان روان پزشک بود. شوهر وی در این میان بدون توجه به همسر و فرزندش مستقيما به امریکا مهاجرت کرد .حمیرا با کمک همسر پسر عمویش هما میرافشار به ایالت کالیفرنیا مهاجرت و با حمايت احمد مسعود کار هنری خود را از سر گرفت .و در سال هفتاد و هشت خورشیدی به تومور مغزی دچار شد که به صورت معجزه آسایی از اتاق عمل نجات یافت .وی همینک در شهر لوس آنجلس زندگی میکند.
نوع صدا و سبک موسیقایی
صدای ایشان دارای قابلیت سوپرانو را دارد که از نوع کمیاب ترین صداها می باشد. با تکیه بر نظر اساتید اهل فن حمیرا از محدود هنرمندانی ست که یک شبه ره صد ساله را پیموده است و با ارائه یک اثر با نام صبرم عطا کن تمامی هنرمندان شهرت یافته پیش از خود همچون عصمت باقرپور مشهور به دلکش و اشرف السادات مرتضوی مشهور به مرضیه و خاطره پروانه و هنگامه اخوان و پریسا را در سایه قرار داده و سبک نوی در موسیقی سنتی ایران که بعدها توسط اساتید موسیقی اصیل به نام حمیرایسم مشهور شد را در موسیقی کلاسیک رو به افول دهه چهل خورشیدی پایه گذاری کندو طراوت و تازگی خاصی به موسیقی سنتی ایران ببخشدو مهم‌تر از آن توانسته اند در طول چهل سال فعالیت هنری همیشه در اوج بمانند و جز چند سوپراستار مطرح موسیقی ایران باشند .
آهنگسازان
برخی از آهنگسازان نامی که با وی همکاری نموده اند عبارت‌اند از: استاد علی تجویدی - استاد پرویز یاحقی - استاد اسدالله ملک - استاد کامل علی پور - استاد محمد حیدری - استاد محمدجلیل عندلیبی - حسن شماعی زاده - بابک رادمنش - کاظم رزازان - صادق نوجوکی - استاد فضل الله توکل - استاد انوشیروان روحانی.
ترانه سرایان و شاعران آثار
حافظ - مولوی - بابا طاهر عریان - استاد رهی معیری - استاد بیژن ترقی - هما میرافشار - لیلا کسری مشهور به هدیه - جلیلی بیدار - عماد خراسانی - کمال خجند - گلچین معانی - معینی کرمانشاهی
لیست آثارکلاسیک ماندگار
(استاد تجویدی : صبرم عطا کن ، سرگردان ، پشیمانم ، بادلم مهربان شو، دنبال دل ، دیگر چه خواهی، شهنشاها، وقتی که عشق میاد، بازم آفتابی میشه ، دور از دیار ) به یاد روح انگیز . بگو چه بگویم . . مرانفریبی . هدیه عشق - بهار نورسیده بهار عشق من - محبت - ساز خاموش - دل خونه - محمد - درویشان - از دست عشق- بی وفایی - الهی بمیری --به خاطر تو - آهنگ محبت - می عاشقانه - گلهای تازه شماره 145 با هم خوانی استاد محمودی خوانساری. و...
لیست آثار ماندگار پاپ
دریا کنار - پیرت بسوزه عاشقی - سرگردان - ده بهار - بی قرار - شمال - کوچ - امید - اینه دنیا - عالم عشق -هم زبونم باش - مسافر غریبه - ای دادبیداد - چوبکاری -در جستجو -
نظر فراموش نشه
زندگینامه هایده
نام : معصومه دده بالا نام هنری : هایده تاریخ تولد : 1321 بانو هایده بهمراه ... همسرش قبل از انقلاب ۵۷ محل تولد : کرمانشاه تاریخ وفات : 1368 محل وفات : آمریکا محل دفن : آمريكا هایده در سال 1321 هجری شمسی در یکی از روستاهای کرمانشاه بدنیا آمد. وی کارش را در رادیو با برنامه گلهای رنگارنگ آغاز کرد و از همان اوایل نام خود را در شناسنامه موسیقی ایران به ثبت رسانید. هایده به گفته بسیاری دارای یکی از بهترین صداهای تاریخ موسیقی ایران بود. زنده یاد هایده در 7 شهریور 1357 مانند بسیاری از هنرمندان دیگر وطن را به قصد لندن ترک کرد و پس از مدتی به آمریکا رفت و کار هنری خویش را در آنجا ادامه داد..............تا اینکه در سي دي سال 1368 با اینکه هنوز بیش از 47 بهار از عمرش نگذشته بود در آمریکا بر اثر سکته قلبی دیده از جهان فرو بست و دوستداران خویش را در غم و اندوه فرو برد. پیکر هایده در مراسمی باشکوه و با حضور هنرمندان زیادی در آمریکا به خاک سپرده شد. مصاحبه با هایده بانو هایده درمصاحبه ای که حدود سه چهار سال قبل از درگذشتش با او انجام شده بود تلخ ترین خاطره اش را چنین بیان میکند: از زبان خود هایده: تلخ ترین خاطره من اینه که آهنگی از جهانبخش پازوکی به من پیشنهاد شده بود بخونم که ترجیع بند آن اینه: من خودم رفتنی ام من بشدت به پازوکی پافشاری میکردم که من این آهنگ رو نمیخونم نمیدونم چرا دلشوره عجیبی داشتم چون میخواستم به مسافرت اروپا بیایم و فکر حادثه ای مرا تعقیب میکرد.فکر میکردم شاید بیماری ای تصادفی چیزی باعث شود که من برنگردم به ایران و هیچ وقت فکر نمیکردم همچین حادثه ای اتفاق بیافتد و من تا امروز یعنی 6 سال نتوانم وطنم را ببینم. به هر صورت با ناراحتی خیلی شدید رفتم روی صحنه و اونو اجرا کردم. 7 شهریور ایران را به قصد لندن ترک کردم و نمیتونم براتون توجیح کنم که حالت من در اون ساعت و اون لحظه چه بود. ولی امیدی است که مرا نگه میدارد که باز بتوانم ایرانم را ببینم وبه آغوش هموطنانم برگردم. یادش گرامی نگاهی به زندگی هنری هايده سی ام دی ماه امسال، پانزده سال از مرگ نابهنگام "هايده" خواننده خوش صدای موسيقی سنتی میگذرد. خواننده ای که آن گونه که بايد و شايد در باره اش صحبت و داوری نشده است. در سال های پس از انقلاب، ميان 1360 و 1368 و شايد به سبب ترانه های غميادانه (نوستالژيک) وطنی که می خواند، روز به روز بر شمار طرفدارانش در بيرون از ايران افزوده می شد، هر چند که در خود ايران نامش حتی از فهرست کتاب های مرجع زدوده شده بود. از همين روی برای يافتن زندگينامه دقيق او سر در هر منبع موسيقائی فرو برديم که در اين سال های اخير تعدادشان نيز زياد شده است. چيز دندان گيری نصيب مان نشد. مثلا زاد روزش و زندگی پيش از خوانندگی اش را در اين منابع نيافتيم، ولی در همه آن ها به "تحقير" و تکرار آمده که نام اصلی اش "سکينه دده بالا" بوده است. گويی نام می تواند تعيين کننده کيفيت صدای او بشود! هايده از سال 1345 فراگيری موسيقی و آوازخوانی را نزد موسيقيدان معروف علی تجويدی آغاز کرد. تجويدی در ميان آهنگسازان ايرانی، معروف شده است به "کاشف صداهای ناب"! البته صدا ها راکشف کرده، پرورش داده، معرفی کرده، ولی چند صباحی نگذشته که آن ها را از دست داده است. يا خودشان به راه ديگر، غالبا راه کاباره، رفته اند و يا "رنود" آنها را از او به غنيمت گرفته اند. هايده به گمان از آخرين کشفيات درخشان تجويدی باشد. شانسی که هايده آورده، اين بوده که تجويدی آهنگ تازه ای را در "مخالف سه گاه" و در پيوند با شعری برانگيزاننده از "رهی معيری" آماده اجرا داشته است. اين ترانه با زير و بالاهايی که دارد، معرف دقيقی برای صدای گسترده و پر توان هايده شده و صدای هايده نيز متقابلا ترانه "تجويدی - معيری" را تاثير بيشتر بخشيده است. متن اين ترانه که "آزاده" نام دارد، آخرين کار موسيقائی " رهی معيری" است که در تب بيماری آن را سروده و کمتر در يک سال پس از آن، در آبان ماه سال 1347 درگذشت. ترانه آزاده با صدای هايده، آهنگ از علی تجويدی با شعر رهی معيری تجويدی خود در يک گفتگوی راديويی در شرح ساخت و پرداخت "آزاده" گفته است که رهی پس از آن که نيمی از ترانه را ساخنه، بيمار شده و بر اساس حالاتی که به خاطر آن کسالت در وجودش بوده، بقيه را با سوز و حال بيشتری تمام کرده است. ترانه نشان می دهد که رهی، در بستر مرگ به تنها چيزی که برايش باقی مانده بود، می نازيده است به آزادگی: - "يارب چو من افتاده ای کو؟ / افتاده آزاده ای کو؟/تا رفته از جانم برون، سودای هستی/ آزاده ام، آزاده از غوغای هستی/گلبانگ مستی آفرين/ هم چون رهی سر دادهام من/مرغ شباهنگم ولی/ در دام غم افتاده ام من/خندان لب و خونين مگير/ مانند جام بادهام/ آزاده ام من!..." تجويدی در گفتگويی که با او داشتم گفت: "آزاده را هيچ خواننده ديگری نمی توانست چون هايده با چنين وسعت صدايی بخواند ... هايده با خواندن اين ترانه و چند ترانه ديگر که من به او دادم، توانست تحولی در ترانه خوانی و آواز خوانی ايجاد کند و تاثيرات تازه ای در موسيقی سنتی به وجود بياورد..." راه ديگر هايده، اگرچه در سالهای پيش از انقلاب همچنان روی صحنه ماند ولی بيشترين زمان و توان خود را در خدمت "بازار" قرار داد که بيشتر به سود و زيان می انديشد تا به ارزشها. تجويدی که زمانی به شکوه گفته بود که هر صدائی را که کشف می کند و می پروراند، بعدها بهره اش را به کاباره می برد. در عين حال گناه اين انحراف را پيش از آن که بر گردن خواننده ها بگذارد، از چشم جامعه می بيند: "جامعه بود که اين ها را به سوی کاباره می کشانيد... من در شوراهای موسيقی می گفتم که حقوق اين ها را زياد کنيد تا احتياج به رفتن به کاباره نداشته باشند... ولی نکردند اين کار را... حقوق بسيار کمی مثلا 500 تومان به خواننده می دادند، در حالی که همين خواننده وقتی به کاباره می رفت شبی ده هزار تومان می گرفت... گناهی نداشتند... زندگی غير از اين را اجازه نمی داد..." صدای هايده و برخی از ترانه های "غميادانه" او در سال های غربت، تسکينی در خور برای مهاجران و تبعيديان دلشکسته بوده است هايده، پس از آزاده، چند ترانه ديگر نيز از تجويدی خواند و بعد سر و کارش به کاباره افتاد، از او جدا شد و به موسيقی به اصطلاح "مردمی"، نزديکتر شد. محمد حيدری، جهانبخش پارزکی، صادق نوجوکی و انوشيروان روحانی آهنگسازان ديگری بودند که صدای رسای هايده را در اجرای ترانه های خود به کار گرفتند. همان قدر که اين ها در راه "مردمی" شدن به هايده ياری رسانيدند، او نيز با صدای پر جاذبه خود سبب سکه شدن کار آن ها شد! مهاجرت به "شهر فرشتگان" (لس آنجلس) پس از انقلاب کار را ديگر يکسره کرد. مهاجران مخاطب موسيقی آن قدر خسته و شکسته بودند که ديگر به ارزشها نمی انديشند و تنها "تفريح و سرگرمی" می خواستند. سرمايه نيز در جايی به کار می افتاد که مخاطب انبوه داشته باشد. بر بستری چنين تنيده از "تفريح و تجارت" موسيقی معروف به "لس آنجلسی" به دنيا آمد و بيشتر خوانندگان مهاجر از جمله هايده را نيز به خدمت خود درآورد. اين حرف، بدان معنا نيست که در ترانه های غربتی هايده هيچ گوشه با ارزش دلنوازی وجود ندارد. در وهله اول بايد به جنس صدای ناب و کمياب او انديشيد که در همه بازمانده هايش يکسان مانده است، در اين دنيای "بی صدائی" و "بد صدائی" خود، نفس ارزش است! هايده در اين هشت نه سالی که در مهاجرت به سر برد، دست کم توانست بخواند. اگر در ايران مانده بود سرنوشتی بهتر از "پريسا" و "هنگامه اخوان" پيدا نمی کرد که هنوز که هنوز است نمی توانند، آزادانه - و برای همگان - بخوانند، با آن که به دامنشان، پيرايه ابتذال نبسته اند! صدای هايده و برخی از ترانه های "غميادانه" او در سال های غربت، تسکينی در خور برای مهاجران و تبعيديان دلشکسته بوده است. هايده، سر انجام، در سال 1368 در شهر سانفرانسيسکو، به سکته قلبی درگذشت و در گورستان "وست وود" لس آنجلس به خاک سپرده شد. نقل از بي بي سي پیام هایده به هموطنان با اتکا به نفس و با یک هدف مشخصی که همه ما در راهش کوشش و سعی خواهیم داشت دست همبستگی به هم ب
-
در یازدهم آذر سال پنجاه و شش در تهران متولد شد.
ورود به هنرستان موسیقی در س
.gif){kind=small}
.gif){kind=small}
خریدازاین سایت